Rechtszaak over lachgascilinders ‘onvermijdelijk’

Gemeenten en afvalbedrijven starten een rechtszaak tegen de Nederlandse Staat, omdat een oplossing uitblijft voor lachgascilinders bij het zwerfafval en in afvalovens. “Deze stap was onvermijdelijk geworden doordat het kabinet en de Tweede Kamer op hun handen blijven zitten”, aldus Ivo Rodermans van Zwerfie Rotterdam. “Het is treurig dat een rechtszaak nodig is, want dit leidt tot nog meer vertraging.”

De gemeentelijke reinigingsdiensten en de afvalverwerkers stellen de Rijksoverheid verantwoordelijk voor kosten die zij maken sinds lachgas als verbodem middel is opgenomen in de Opiumwet. In 2023 ging het om zo’n 114 miljoen euro voor het scheiden van cilinders bij het restafval, ontploffingen in afvalovens en voor inzameling van rondzwervende lachgascilinders op straat en in de stadsnatuur.

Zwerfie Rotterdam zat samen met AEB, het afvalverwerkingsbedrijf uit Amsterdam, dit voorjaar op het vinkentouw met een pleidooi voor een landelijke inzamelingsregeling voor lege lachgasflessen. Dat voorkomt cilinders op straat en bij het restafval. Een motie in de Tweede Kamer, op initiatief van Zwerfie Rotterdam, haalde in april geen meerderheid. Daarop volgde een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden en dat leek alsnog tot een kentering te leiden. “De afvalsector vertelde tijdens het overleg eensgezind dat dit probleem alleen getackeld kan worden met een landelijke inzamelingsregeling mét inleverbeloning”, zegt Rodermans. “Een meerderheid van de Kamer leek toen doordrongen van de noodzaak. Maar zelfs toen de rechtszaak half september al in de lucht hing, hield de enige politieke partij die het voorstel op eigen kracht aan een meerderheid kon helpen, de PVV, zich doofstom. Een gemiste kans, want een rechtszaak gaat ongetwijfeld lang duren en al die tijd blijft een oplossing buiten beeld.”

Illegaal
Tot 2023 was het gebruik van lachgas legaal en bestond er een vrijwillig statiegeldsysteem voor cilinders. De borg verdween toen handelaren hun deuren moesten sluiten en herbruikbare flessen plaats maakten voor illegale wegwerp. In Rotterdamse wijken bleven rondslingerende cilinders vervolgens niet zelden wekenlang op straat liggen. De stad kleurde geel door de zee aan zwerfcilinders en bij opruimacties haalden vrijwilligers van Zwerfie steevast lachgascilinders uit het water.

In 2023 was de schade door zwerfcilinders, ontploffingen in afvalovens en verwerking al hoog, maar inmiddels lopen de kosten verder op. Ook de rekening voor de gemeente Rotterdam is flink gestegen. Na een eerste investering voor het inhuren van een bergingsteam van Strukton moest er in het voorjaar van 2024 nog eens 7 ton extra bij voor vijf teams met stadsreinigers die cilinders van straat halen. Daar blijft het niet bij, want hogere kosten die de AVR maakt voor het verwijderen van cilinders uit het restafval en voor schade door ontploffingen, worden naar verwachting op termijn ook nog doorberekend aan huishoudens. “De rechtszaak over compensatie maakt de roep om een inzamelingsregeling niet minder”, zegt Rodermans. “Een herverdeling van de kosten tussen overheden biedt geen enkele oplossing voor de risico’s die werknemers van afvalverwerkers lopen en voor zwerfcilinders die achterblijven in de stadsnatuur en in het water.”

Inleververgoeding
Door inzameling op alle milieu-parken mét inleververgoeding zal de situatie van vóór het lachgasverbod terugkeren en worden lege flessen op een goede manier ingeleverd. Een proef bij AEB was succesvol. Toch loopt het spaak. “De PVV wil geen geld uittrekken voor landelijke inzameling en de VVD heeft moeite met een premie op een illegaal product”, zegt Rodermans. “Maar dat argument snijdt geen hout, omdat een lege lachgasfles net zo legaal is als een andere drukhouder. Een inzamelingregeling heeft feitelijk alleen betrekking op het laatste legale stukje uit de levensduur van een cilinder. Zo’n regeling kost bij benadering 5 miljoen euro voor heel Nederland en dat is aanzienlijk goedkoper dan niets doen en daarmee afwachten op een ernstig ongeluk.”

Lees ook:
Inleververgoeding voor lachgasflessen stapje dichterbij
Lachgas: ‘Afvalsector en gemeenten nu aan zet’
‘Voer landelijk inzamelsysteem lachgasflessen in’
‘Stel producenten lachgas aansprakelijk’